Luận án Nghiên cứu một số đặc điểm sinh học và nhân giống loài thạch tùng răng cưa (huperzia serrata (thunb. ex murray) trevis) thu tại Lào Cai và Lâm Đồng

, Đơn Dương, Lâm Đồng) và DL3 (Nam Ban, Lâm Hà, Lâm Đồng), 
SP1 (Nậm Cang, Sa Pa, Lào Cai) và SP2 (Bản Hồ, Sa Pa, Lào Cai) có quan hệ di 
 57 
truyền gần nhất với hệ số tương đồng di truyền là 0,94 (khác biệt di truyền thấp nhất 
0,06). Cặp mẫu DL1 (Bidoup, Núi Bà, Lạc Dương, Lâm Đồng) và SP2 (Bản Hồ, Sa 
Pa, Lào Cai) có quan hệ di truyền xa nhất vì sai khác di truyền lớn nhất là 0,48 (hệ số 
tương đồng di truyền 0,52). 
Kết quả phân tích cho thấy 8 mẫu Thạch tùng răng cưa được chia làm 2 nhóm 
chính: Nhóm I gồm các mẫu Thạch tùng răng cưa được thu ở Lâm Đồng (DL1, DL2, 
DL3) với hệ số tương đồng di truyền nằm trong khoảng 0,81 đến 0,94. Trong nhóm I, 
mẫu DL2 và DL3 có mối quan hệ di truyền rất chặt với hệ số tương đồng di truyền cao 
nhất 0,94 và sự sai khác về mặt di truyền rất thấp 0,06. Mức độ sai khác di truyền tại 
3 khu vực tỉnh Lâm Đồng dao động từ 0,06 đến 0,19. Nhóm II, gồm 5 mẫu Thạch 
tùng răng cưa được thu tại Lào Cai (SP1, SP2, SP3, SP4 và SP5) với hệ số tương đồng 
di truyền dao động từ 0,80 đến 0,94. Trong nhóm II, mẫu SP1 và SP2 có hệ số tương 
đồng di truyền đạt 0,94 cho thấy hai mẫu này có quan hệ họ hàng rất gần nhau, có thể 
bắt nguồn từ một tổ tiên chung. Mẫu SP3 và SP4 có quan hệ gần về mặt di truyền với 
hệ số tương đồng di truyền 0,91. Mẫu SP5 có quan hệ di truyền xa nhất so với 4 mẫu 
còn lại được thu ở Lào Cai với hệ số tương đồng di truyền từ 0,80 đến 0,83. Mức độ 
sai khác di truyền tại 5 khu vực tỉnh Lào Cai dao động trong khoảng 0,06 (cặp SP1 và 
SP2) đến 0,20 (Cặp SP2 và SP5). Như vậy, xét về mặt địa lý, những mẫu được thu từ 
những vùng cùng địa giới hành chính (cùng tỉnh) thì xu hướng tương đồng về mặt 
di truyền cao hơn rõ rệt so với các cặp mẫu ngoài tỉnh. Kết quả phân tích bước đầu 
cho thấy, mức độ sai khác về mặt di truyền giữa các cặp mẫu thu ở 5 địa điểm 
nghiên cứu thuộc cùng tỉnh Lào Cai hoặc 3 địa điểm nghiên cứu trong cùng tỉnh 
Lâm Đồng là gần tương đương nhau (dao động từ khoảng 0,06 đến trên dưới 0,20), 
cho thấy chúng có mối quan hệ di truyền rất gần, thậm chí có thể cùng chung một 
xuất xứ. Sự khác biệt về mặt di truyền đều tăng lên rõ rệt khi so sánh các cặp mẫu 
bất kì thu ở hai tỉnh khác nhau là Lào Cai và Lâm Đồng, với mức độ sai khác về 
mặt di truyền dao động giữa các cặp mẫu từ 0,33 (mẫu DL1 và SP5 có hệ số tương 
đồng về mặt di truyền là 0,67) đến 0,48 (mẫu DL1 và SP2 có hệ số tương đồng về 
mặt di truyền là 0,52). Điều đó cho thấy, các mẫu Thạch tùng răng cưa thu ở 5 địa 
điểm nghiên cứu thuộc khu vực Sa Pa, Lào Cai và 3 địa điểm nghiên cứu thuộc khu 
vực tỉnh Lâm Đồng có quan hệ họ hàng khá xa nhau. Các phân tích trên cho thấy 
loài Thạch tùng răng cưa phân bố tại hai vùng Lào Cai và Lâm Đồng ở Việt Nam có 
 58 
sự đa dạng di truyền ở mức khá cao. Sự khác nhau về mặt di truyền có thể bắt 
nguồn từ nguồn gốc cũng như hướng tiến hóa khác nhau tạo nên mức độ đa dạng di 
truyền. Các mẫu Thạch tùng răng cưa ở hai khu vực địa lý có một số tiến hóa khác 
nhau để thích ứng với môi trường xung quanh. Với nhiều biến đổi hơn, một số cá 
thể trong quần thể sẽ sở hữu những biến dị alen phù hợp với môi trường. Những cá 
thể đó sẽ có cơ hội sống sót cao hơn. Nhận định trên phù hợp với kết luận của 
Huang và cộng sự năm 2010, trong nghiên cứu các tác giả đã chỉ ra rằng một số yếu 
tố có thể ảnh hưởng đến sự đa dạng di truyền của Thạch tùng răng cưa như sự sinh 
trưởng của các dòng vô tính, ảnh hưởng của chọn lọc tự nhiên và lai xa và sự sinh 
sản hữu tính bằng cách phát tán bào tử [49]. Điều này được xem như một lý do cho 
sự đa dạng loài. 
Mặc dù xét về mặt tổng thể các mẫu thu thập ở hai tỉnh Lào Cai và Lâm 
Đồng, sự đa dạng di truyền của loài Thạch tùng răng cưa là khá cao nhưng trong 
phạm vi thuộc cùng một tỉnh sự đa dạng di truyền giữa các mẫu giảm đi rõ rệt, thậm 
chí rất thấp (với sai khác di truyền thấp nhất là 0,06 ở các cặp mẫu SP1 và SP2, 
DL2 và DL3). Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy yếu tố địa lý có tương quan đến sự 
khác biệt về mặt di truyền. Cụ thể, các mẫu có vị trí phân bố địa lý càng gần, mức 
độ tương đồng có xu hướng càng lớn, tức là mức độ sai khác về mặt di truyền càng 
nhỏ, các mẫu đó có sự đa dạng di truyền càng thấp và ngược lại. Điều này cho thấy 
các quần thể có hệ số đa dạng di truyền thấp nhiều khả năng chúng có nguồn gốc 
chung và xuất phát từ những quần thể tự nhiên có kích thước tương đối nhỏ. Đây là 
một trong những điểm cần lưu ý trong công tác bảo tồn, bởi vì nếu những quần thể 
nhỏ như vậy bị khai thác liên tục sẽ làm mất đi hoàn toàn một số vốn gen của quần 
thể. Nhận định này phù hợp với nghiên cứu của Nguyễn Thị Ái Minh và cộng sự 
(2019). Về mặt địa lý, ở Việt Nam, mức độ đa dạng di truyền của loài Thạch tùng 
răng cưa có xu hướng tăng từ Bắc vào Nam. Sự đa dạng di truyền của loài Thạch 
tùng răng cưa tại Việt Nam là tương đối cao ở cả cấp độ quần thể và cấp độ loài, trừ 
quần thể Hoàng Liên. Quần thể này có hệ số đa dạng di truyền thấp và có nguy cơ 
tuyệt chủng cao hơn các quần thể khác ở miền Nam nếu chúng bị khai thác liên tục 
[22]. 
Từ các kết quả nghiên cứu và nhận định trên cho thấy, chúng ta cần có kế 
 59 
hoạch bảo tồn và khai thác loài Thạch tùng răng cưa một cách khoa học. Tại các 
vùng nghiên cứu tại Lào Cai và Lâm Đồng nên có kế hoạch bảo tồn tại chỗ nhằm 
duy trì và khôi phục quần thể loài Thạch tùng răng cưa trong môi trường tự nhiên. 
Đồng thời, với các quần thể có mối quan hệ di truyền khá xa nhau có thể sử dụng 
làm nguyên liệu cho quá trình nhân giống loài Thạch tùng răng cưa nhằm duy trì sự 
đa dạng di truyền của quần thể. Kết quả nghiên cứu này có ý nghĩa trong việc bảo 
tồn và phát triển nguồn gen loài Thạch tùng răng cưa ở hai vùng Lào Cai và Lâm 
Đồng. 
3.1.5. Xác định hàm lượng HupA trong cây Thạch tùng răng cưa thu tại Lào Cai 
và Lâm Đồng. 
 Đặc tính chữa bệnh của Thạch tùng răng cưa là do các hợp chất lycopodium 
alkaloid có trong cây, trong đó hoạt chất chính tạo nên đặc tính chữa bệnh của 
Thạch tùng răng cưa là HupA. Do đó, việc xác định sự có mặt và hàm lượng của 
HupA trong cây là một nhiệm vụ quan trọng trong việc bảo tồn và phát triển nguồn 
gen loài Thạch tùng răng cưa làm nguồn dược liệu. Chính vì vậy, sau khi tiến hành 
nghiên cứu đặc điểm hình thái, giải phẫu và đánh giá sự đa dạng di truyền của 8 
mẫu Thạch tùng răng cưa nhằm xác định đúng cây dược liệu nghiên cứu, chúng tôi 
tiến hành xác định hoạt chất và hàm lượng HupA bằng kỹ thuật TLC và HPLC để 
xác định sự có mặt của HupA trong các mẫu nghiên cứu, đồng thời tìm ra mẫu cây 
có chứa hàm lượng HupA cao nhất phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo. 
3.1.5.1. Xác định hoạt chất HupA bằng phương pháp sắc ký bản mỏng. 
 Trước tiên, để đánh giá sơ bộ hàm lượng HupA trong 8 mẫu Thạch tùng răng 
cưa thu thập ở Lào Cai và Lâm Đồng, chúng tôi tiến hành phân tích toàn bộ cây 
(bao gồm đỉnh chồi, bào tử, lá, thân và rễ) của các mẫu nghiên cứu. 
 Mẫu Thạch tùng răng cưa sau khi thu về được làm khô ở 50°C rồi chiết 
HupA bằng các phương pháp tách chiết đã trình bày ở phần vật liệu và phương pháp. 
Dịch chiết được chạy sắc ký bản mỏng với các hệ dung môi khác nhau cùng với 
chất chuẩn. Kết quả chạy thử các hệ dung môi cho thấy, phương pháp chiết với hệ 
dung môi chloroform - isopropanol - ethyl acetate - ammonia (4 - 1,5 - 4 - 0,1) cho 
khả năng phân tách của các chất trên bản TLC rõ ràng và phù hợp nhất. 
 60 
 Kết quả chạy sắc ký bản mỏng dịch chiết của 8 mẫu Thạch tùng răng cưa với 
hệ dung môi chloroform - isopropanol - ethyl acetate - ammonia (4 - 1,5 - 4 - 0,1) 
được thể hiện trên hình 3.13. 
A B 
Hình 3.13. Hình ảnh chạy TLC HupA từ 8 mẫu Thạch tùng răng cưa. CC: chất 
chuẩn; A. 1 -5 : Mẫu SP1A - mẫu SP5A; B. 6 - 8: Mẫu DL1A - mẫu DL3A. Mũi tên 
chỉ vị trí vạch HupA. 
Kết quả chạy TLC ở hình 3.13 cho thấy đối với dịch chiết của cả 2 mẫu 
SP2A và SP3A đều không thấy xuất hiện vạch đốm vàng tương đương với vạch của 
chất chuẩn. Đối với dịch chiết của mẫu DL2A xuất hiện vạch đốm có màu vàng (Rf 
= 0,62) trùng với mẫu chất chuẩn nhưng rất mờ. Trong khi đó 4 mẫu SP1A, SP5A, 
DL1A và DL3A xuất hiện vạch đậm hơn và tương đương với chất chuẩn (Rf = 0,62). 
Nhận định sơ bộ ban đầu, các mẫu SP1A, SP4A và SP5A có hàm lượng HupA cao 
hơn so với các mẫu SP2A và SP3A; các mẫu DL1A và DL3A có chứa hàm lượng 
HupA cao hơn mẫu DL2A. 
 Nghiên cứu đã chỉ ra rằng hàm lượng HupA phụ thuộc vào mùa, vùng sinh 
sống, quá trình thu hái và phương pháp tách chiết [138]. Bên cạnh đó, hàm lượng 
HupA còn mang tính đặc hiệu mô. Trong cây Thạch tùng răng cưa, phần đỉnh chồi 
có chứa hàm lượng HupA cao nhất, tiếp đến là lá và thân cây [64]. Hơn nữa, trong 
khuôn khổ nghiên cứu của đề tài, phần chồi đỉnh sẽ được sử dụng cho mục đích 
nhân giống loài Thạch tùng răng cưa. Chính vì vậy, để tiết kiệm nguồn nguyên liệu 
khai thác từ tự nhiên sử dụng cho mục đích nghiên cứu, trong thí nghiệm tiếp theo, 
chúng tôi tiến hành xác định hoạt chất HupA ở hai mùa khác nhau là mùa xuân 
 61 
(tháng 3) và mùa thu (tháng 9) với từng bộ phận của cây là rễ, thân và lá. Kết quả 
nghiên cứu được thể hiện ở hình 3.14. 
A B 
Hình 3.14. Hình ảnh chạy TLC HupA từ Thạch tùng răng cưa thu tại Lâm Đồng. 
A. Mẫu mùa xuân (tháng 3). B. Mẫu mùa thu (tháng 9). 1: HupA chuẩn, 2: dịch 
chiết từ lá, 3: dịch chiết từ thân, 4: dịch chiết từ rễ. Mũi tên chỉ vị trí vạch HupA. 
 Kết quả chạy sắc kí (hình 3.14) cho thấy dịch chiết từ rễ của mẫu thu tại Lâm 
Đồng ở cả 2 mùa là mùa thu (tháng 9) và mùa xuân (tháng 3) đều không xuất hiện 
vạch đốm vàng. Điều này cho thấy hàm lượng HupA ở rễ của Thạch tùng răng cưa 
rất ít. Đối với dịch chiết lá và thân của các mẫu thu tại Lâm Đồng ở cả 2 mùa đều 
thấy xuất hiện vạch đốm vàng tương đương với vạch của chất chuẩn (Rf = 0,62), 
trong đó dịch chiết từ lá có màu đậm hơn so với dịch chiết từ thân. Tuy nhiên, bên 
cạnh vạch đốm vàng tương đương với chất chuẩn, các dịch chiết thân và lá ở cả hai 
mùa đều còn những vệt đốm dài và một số băng vạch ở vị trí khác, điều này cho 
thấy dịch chiết vẫn còn lẫn tạp chất. 
 Đối với các mẫu Thạch tùng răng cưa mùa thu và mùa xuân thu tại Lào Cai, 
chúng tôi sử dụng chạy TLC đối với mẫu lá và thân. Kết quả hình 3.15 cho thấy, 
dịch chiết lá của các mẫu mùa thu và mùa xuân đều xuất hiện vạch đốm vàng tương 
đương với chất chuẩn (Rf = 0,62). Đối với dịch chiết thân thì vạch đốm vàng xuất 
hiện rất mờ (dịch chiết từ thân mùa thu) hoặc không xuất hiện vạch (dịch chiết thân 
mùa xuân), điều này cho thấy hàm lượng HupA trong dịch chiết thân ít hơn so với 
dịch chiết từ lá. 
 62 
Hình 3.15. Hình ảnh chạy TLC HupA từ Thạch tùng răng cưa thu tại Lào Cai. CC: 
HupA chuẩn, 1: dịch chiết từ lá mùa thu, 2: dịch chiết từ thân mùa thu, 3: dịch chiết 
từ thân mùa xuân, 4: dịch chiết từ lá mùa xuân. Mũi tên chỉ vị trí vạch HupA. 
 Qua đây, chúng tôi nhận định sơ bộ hàm lượng HupA được tổng hợp từ lá 
của Thạch tùng răng cưa cao hơn so với thân và rễ; đồng thời, các mẫu thu hái vào 
mùa thu (tháng 9) có hàm lượng HupA cao hơn các mẫu thu hái vào mùa xuân 
(tháng 3). Điều này phù hợp với nhận định của Ma và cộng sự năm 2005 về hàm 
lượng HupA thu được cao nhất vào mùa thu [60]. Tuy nhiên, chúng tôi cần tiến 
hành các thí nghiệm tiếp theo để đưa ra được kết luận chính xác hơn. 
3.1.5.2. Xác định hàm lượng HupA bằng phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao. 
Để khẳng định sự có mặt và hàm lượng HupA trong các mẫu nghiên cứu một 
cách chính xác, khoa học, chúng tôi tiến hành xác định hàm lượng HupA bằng 
phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC) với 8 mẫu Thạch tùng răng cưa và 
các bộ phận (lá, thân và rễ) của cây thu hái vào mùa thu và mùa xuân ở hai vùng 
Lào Cai và Lâm Đồng. 
a. Phân tích tín hiệu trên hệ thống LC 
Hình 3.16. Sắc ký đồ HPLC (UV 310 nm) phát hiện HupA trong dịch chiết lá 
Thạch tùng răng cưa thu tại Lào Cai. (A). Chất chuẩn HupA, (B). Mẫu lá mùa thu 
(tháng 9), (C). Mẫu lá mùa xuân (tháng 3). 
 63 
Hình 3.17. Sắc kí đồ HPLC (UV 310 nm) phát hiện HupA trong dịch chiết lá cây 
Thạch tùng răng cưa thu tại Lâm Đồng. A. Chất chuẩn HupA, B. Mẫu lá mùa xuân 
(tháng 3), C. Mẫu lá mùa thu (tháng 9). 
Hình 3.18. Phổ ESI - MS Positive và peak ion phân tử 243,0. 
b. Dựng đường chuẩn định lượng 
 Đường chuẩn định lượng được tính toán xây dựng bằng phần mềm 
Chemstation dựa trên diện tích peak UV 310 tại thời gian lưu 11,40 - 11,70 min. 
Đường chuẩn định lượng thu được có phương trình y = 5534,34x + 41,28 (y là diện 
tích peak UV được chọn và x là nồng độ chất chuẩn tương ứng), với hệ số tương 
quan R2 = 0,99992. Hệ số tương quan R2 = 0,99992 cho thấy phương trình đường 
chuẩn có độ tuyến tính cao. 
c. Xác định hàm lượng HupA từ toàn bộ cây của 8 mẫu Thạch tùng răng cưa 
Kết quả xác định hàm lượng HupA từ toàn bộ cây của 8 mẫu Thạch tùng 
răng cưa thu ở Lào Cai và Lâm Đồng được thể hiện ở bảng 3.4. 
 64 
Bảng 3.4. Kết quả xác định hàm lượng HupA từ toàn bộ cây của 8 mẫu 
Thạch tùng răng cưa thu hái vào tháng 9 (mùa thu). 
Mẫu phân tích Hàm lượng HupA (µg/g) 
DL1A 90,23a ± 0,03 
DL2A 80,61c ± 0,004 
DL3A 85,42b ± 0,06 
SP1A 76,28d ± 0,01 
SP2A 65,58g ± 0,02 
SP3A 59,62h ± 0,01 
SP4A 71,91e ± 0,01 
SP5A 69,43f ± 0,01 
5% LSD 0,05 
Chú ý: Trong cùng một cột, các chữ cái khác nhau, sai khác có ý nghĩa thống kê 
qua kiểm định LSD với P < 0,05 
Kết quả bảng 3.4 cho thấy, đối với các mẫu thu tại Lâm Đồng hàm lượng 
HupA cao nhất thu được ở mẫu DL1A (Bidoup – Núi Bà, Đơn Dương, Lâm Đồng) 
với hàm lượng HupA đạt 90,23 µg/g và thấp nhất ở mẫu DL2A (Lạc Xuân, Đơn 
Dương, Lâm Đồng) với hàm lượng HupA đạt 80,61 µg/g. Đối với dịch chiết ở các 
mẫu thu tại Lào Cai, kết quả cho thấy hàm lượng HupA cao nhất (76,28 µg/g) thu 
được ở mẫu SP1A (Nậm Cang, Sa Pa, Lào Cai) và thấp nhất (59,62 µg/g) ở mẫu 
SP3A (Tả Van, Sa Pa, Lào Cai). Đồng thời, so sánh hàm lượng HupA ở các mẫu 
Thạch tùng răng cưa thu tại Lâm Đồng và Lào Cai cho thấy hàm lượng HupA ở các 
mẫu thu tại Lâm Đồng cao hơn so với các mẫu thu tại Lào Cai ở mức sai khác có ý 
nghĩa thống kê. Sự sai khác này được giải thích là do điều kiện khí hậu và lượng 
mưa ở hai vùng này khác nhau, trong đó, điều kiện khí hậu ở Lâm Đồng với nhiệt 
độ trung bình năm dao động 18 - 25°C, lượng mưa trung bình khoảng 1.750 - 3.150 
mm/ năm, độ ẩm tương đối trung bình cả năm 85 - 87%, các tháng mùa mưa độ ẩm 
84 - 91% [13] thuận lợi hơn cho sự phát triển của loài Thạch tùng răng cưa và sự 
tích lũy hàm lượng HupA, đặc biệt là trong các tháng mùa mưa (từ tháng 5 đến 
tháng 11), lượng mưa nhiều làm tăng độ ẩm của môi trường. Nhận định này phù 
hợp với nghiên cứu của Ma và cộng sự (2005), loài Thạch tùng răng cưa mọc ở 
 65 
rừng ẩm ướt cho hàm lượng HupA cao hơn đáng kể so với phát triển trong môi 
trường có độ ẩm thấp [60]. 
Hàm lượng HupA trong cây Thạch tùng răng cưa đã được xác định ở nhiều 
nước trên thế giới. Tại Trung Quốc, hàm lượng HupA trong cây Thạch tùng răng 
cưa dao động từ 80,16 đến 182,55 µg/g khối lượng khô [60]. Tại Philippines, hàm 
lượng HupA được xác định từ loài H. elmeri (Herter) Holub đạt 608 µg/g khối 
lượng khô [61]. Trong nghiên cứu của Goodger và cộng sự (2008), hàm lượng 
HupA cao nhất được xác định ở loài H. carinata thu tại Australia là 1030 µg/g khối 
lượng khô [2]. Ở Việt Nam, Nguyễn Ngọc Chương và cộng sự (2016) đã xác định 
được hàm lượng HupA của loài Thạch tùng răng cưa thu ở Kontum, Tây Nguyên là 
181,64 µg/g khối lượng khô [82]. Nghiên cứu của chúng tôi đã xác định được hàm 
lượng HupA cao nhất tại Lâm Đồng là 90,23 µg/g khối lượng khô. Điều này cho 
thấy, hàm lượng HupA trong cây Thạch tùng răng cưa phụ thuộc chủ yếu vào điều 
kiện sinh thái (đất, nước, khí hậu), giống, tuổi cây, bộ phận của cây và công nghệ 
tách chiết. Nhận định của chúng tôi phù hợp với kết luận của Ha và cộng sự (2011) 
về hàm lượng HupA trong cây Thạch tùng răng phụ thuộc vào mùa, vùng sinh sống, 
quá trình thu hái và phương pháp tách chiết [59]. 
Ngoài việc xác định hàm lượng HupA trong cây Thạch tùng răng cưa, vấn đề 
tiếp theo cần nghiên cứu là thu hoạch bộ phận nào của cây và vào thời điểm nào 
trong năm để thu được hàm lượng HupA cao nhất. Vì vậy, chúng tôi tiếp tục đánh 
giá hàm lượng HupA bằng phương pháp HPLC với từng bộ phận của cây và vào hai 
thời điểm thường thu hoạch Thạch tùng răng cưa là mùa xuân và mùa thu (tương 
ứng với mùa khô và mùa mưa ở Lâm Đồng). Cụ thể, trong nghiên cứu này, chúng 
tôi tiến hành đánh giá hàm lượng HupA thu hái vào tháng 3 và tháng 9 năm 2015 ở 
cả hai vùng Lào Cai và Lâm Đồng. 
d. Kết quả xác định hàm lượng HupA từ các bộ phận và thời điểm thu hái Thạch 
tùng răng cưa khác nhau năm 2015. 
 Các mẫu Thạch tùng răng cưa sau khi chạy định tính bằng sắc kí lớp mỏng ở 
trên tiếp tục được phân tích bằng kỹ thuật HPLC để đánh giá chính xác hàm lượng 
HupA có trong từng bộ phận của cây (rễ, thân và lá). Kết quả nghiên cứu được thể 
hiện ở bảng 3.5. 
 66 
Bảng 3.5. Hàm lượng HupA của rễ, thân và lá Thạch tùng răng cưa 
Tên 
mẫu 
Hàm lượng HupA (µg/g mẫu khô) 
Tháng 3 năm 2015 Tháng 9 năm 2015 
Rễ Thân Lá Rễ Thân Lá 
DL1 17,20 ± 
0,01 
47,70 ± 
0,01 
75,40 ± 
0,02 
18,20 ± 
0,01 
48,70 ± 
0,01 
92,50 ± 
0,02 
DL2 15,40 ± 
0,01 
42,30 ± 
0,01 
73,20 ± 
0,02 
17,30 ± 
0,01 
45,20 ± 
0,01 
83,50 ± 
0,02 
DL3 16,10 ± 
0,01 
44,70 ± 
0,01 
73,50 ± 
0,01 
17,80 ± 
0,01 
47,80 ± 
0,01 
90,20 ± 
0,02 
SP1 15,30 ± 
0,01 
39,50 ± 
0,01 
72,30 ± 
0,01 
16,80 ± 
0,01 
44,60 ± 
0,01 
78,40 ± 
0,02 
SP2 14,80 ± 
0,01 
34,70 ± 
0,01 
61,50 ± 
0,02 
15,70 ± 
0,01 
38,20 ± 
0,01 
66,10 ± 
0,02 
SP3 13,10 ± 
0,01 
35,10 ± 
0,01 
59,80 ± 
0,02 
16,10 ± 
0,01 
38,10 ± 
0,01 
62,40 ± 
0,02 
SP4 15,20 ± 
0,01 
37,30 ± 
0,01 
70,60 ± 
0,02 
16,30 ± 
0,004 
40,60 ± 
0,01 
73,50 ± 
0,02 
SP5 14,90 ± 
0,01 
35,20 ± 
0,01 
69,50 ± 
0,01 
16,60 ± 
0,004 
39,50 ± 
0,01 
70,70 ± 
0,01 
Kết quả nghiên cứu cho thấy dịch chiết từ rễ, thân và lá Thạch tùng răng cưa 
thu hái vào tháng 9 đều có hàm lượng HupA cao hơn so với dịch chiết từ rễ, thân và 
lá thu hái vào tháng 3 tương ứng. Xét về hàm lượng HupA được tổng hợp từ các bộ 
phận khác nhau của cây (rễ, thân và lá) thì hàm lượng HupA được tổng hợp từ lá 
cao nhất (92,50 µg/ g khối lượng khô). Hàm lượng HupA tích lũy trong lá cây cao 
nhất, tiếp theo là thân cây và thấp nhất ở rễ cây. Điều này cho thấy để thu nhận hoạt 
chất HupA phục vụ cho y học nên thu hoạch lá và phần thân trên của cây, nên giữ 
lại phần rễ cây và phần thân ở gốc cây Thạch tùng răng cưa. Việc giữ lại phần gốc 
thân và rễ nhằm mục đích giúp cây có thể tái sinh các bộ phận phía trên và tiếp tục 
phát triển. Phương pháp thu hoạch như vậy sẽ khắc phục được việc suy giảm một 
lượng lớn cây Thạch tùng răng cưa. Điều này rất có ý nghĩa trong việc vừa khai thác 
giá trị thương mại của loài Thạch tùng răng cưa vừa góp phần bảo tồn nguồn gen 
loài cây này trong tự nhiên. 
Đối với các mẫu lá thu hái tại Lào Cai, hàm lượng HupA trong lá thu hái vào 
tháng 9 và tháng 3 có sự chênh nhau tương đối nhỏ. Cụ thể, hàm lượng HupA trong 
các mẫu SP1 và SP2 ở hai thời điểm thu hái chênh lệch nhau 6,10 µg/g và 4,50 µg/g 
khối lượng khô (tương ứng là 78,40 µg/g; 66,10 µg/g đối với mẫu lá thu hái vào 
tháng 9 và 72,30 µg/g; 61,50 µg/g đối với mẫu lá thu hái vào tháng 3); các mẫu lá 
 67 
SP5, SP3 và SP4 có hàm lượng HupA từ mẫu lá thu hái vào tháng 9 và tháng 3 
chênh lệch nhau ít hơn, dao động từ 1,20 µg/g đến 2,60 µg/g. 
Đối với các mẫu lá thu hái tại Lâm Đồng, hàm lượng HupA thu được cao 
hơn so với ở Lào Cai, sự chênh lệch hàm lượng HupA thu hái vào tháng 9 và tháng 
3 khá rõ ràng. Cụ thể, hàm lượng HupA cao nhất thu được từ mẫu lá DL1 vào tháng 
9 là 92,50 µg/g còn hàm lượng HupA thu được từ mẫu lá DL1 thu hái vào tháng 3 là 
75,40 µg/g. Như vậy, hàm lượng HupA trong mẫu lá Thạch tùng răng cưa thu hái 
vào tháng 9 cao hơn so với mẫu thu hái vào tháng 3 là 17