Luận án Nghiên cứu tính chất đất mặn trồng lúa một số tỉnh đồng bằng sông Cửu Long và đề xuất hướng sử dụng hợp lý

1,41 1,47 25,80 
 Thuốc trừ sâu 1,85 1,96 2,19 2,34 1,93 2,05 36,00 
 Thuốc trừ bệnh 1,84 1,81 1,89 1,94 1,85 1,87 32,70 
 Thuốc khác 0,31 0,30 0,32 0,34 0,30 0,31 5,50 
 Tổng 5,59 5,49 5,71 6,25 5,49 5,71 100 
Nguồn: Viện Bảo vệ thực vật, 2015[72] 
Ghi chú: AG: An Giang, KG: Kiên Giang, HG: Hậu Giang, ĐT: Đồng Tháp. 
Thuốc khác: thuốc trừ ốc bươu vàng, chuột, thuốc điều hòa sinh trưởng. 
3.2. Đánh giá tính chất đất mặn vùng đồng bằng sông Cửu Long 
Nhóm đất mặn trồng lúa toàn vùng đồng bằng sông Cửu Long có diện tích 
khoảng 326.600 ha, đứng sau đất phèn và đất phù sa. Phân bố chủ yếu tại các 
tỉnh ven biển như Long An, Tiền Giang, Bến Tre, Trà Vinh, Cần Thơ, Hậu 
Giang, Bạc Liêu và vùng bán đảo Cà Mau thuộc tỉnh Cà Mau. Ngoài ra vùng 
ĐBSCL còn có một phần diện tích không nhỏ đất phù sa và đất phèn bị nhiễm 
mặn hàng năm. 
Đất mặn ở ĐBSCL được hình thành từ trầm tích trẻ, tuổi Holocene, có 
nguồn gốc sông, biển hoặc sông-biển hỗn hợp từ những sản phẩm phù sa của hệ 
thống sông Cửu Long lắng đọng trong môi trường nước biển, do trầm tích biển 
hoặc ảnh hưởng của nước mặn tràn hoặc mặn mạch ven biển cửa sông và do 
muối NaCl. Mực nước biển dâng lên do tác động của biến đổi khí hậu, cùng với 
lưu lượng nước sông Cửu Long ngày càng ít đi trong mùa nắng, làm cho nước 
biển xâm nhập sâu vào đất liền gây nhiễm mặn nhiều vùng đất ven biển ở 
ĐBSCL. Đất nhiễm mặn bị mất dần cấu trúc, rời rạc; còn cây trồng thì không 
hút được nước và dưỡng chất. 
Do ảnh hưởng của thủy triều, nước mặn từ biển thường tràn vào sâu trong 
đất liền vào mùa khô. Các vùng lúa ven biển ĐBSCL thuộc các tỉnh: Sóc Trăng, 
Bến Tre, Tiền Giang, Trà Vinh, Bạc Liêu, Cà Mau, Kiên Giang đều bị nhiễm 
mặn, nhiều hay ít tùy thuộc vào ảnh hưởng của thủy triều và hệ thống kênh ngòi, 
76 
đê ngăn mặn của từng vùng. Độ mặn lớn nhất trong sông theo quy luật thường 
xuất hiện trùng với kỳ triều cường trong tháng, nước biển mặn vào sâu trong đất 
liền ở các vùng triều mạnh và có ít nước thượng nguồn đổ về. Do vậy, mức độ 
xâm nhập mặn tùy thuộc vào sự xâm nhập của nước biển và tùy vào mùa trong 
năm. Nhìn chung ở vùng đồng bằng sông Cửu Long, đất bị nhiễm mặn được xếp 
vào một trong những trở ngại chính cho sản xuất nông nghiệp. Do điều kiện tự 
nhiên và diễn biến bất thường của thời tiết, cộng với những tác động mạnh mẽ 
của con người đã làm thay đổi rõ rệt của tính chất đất mặn vùng đồng bằng sông 
Cửu Long. Số liệu tập hợp từ năm 1975 và nghiên cứu của Viện Thổ nhưỡng 
Nông hóa năm 2005 cho thấy so với năm 1975, diện tích nhóm đất mặn vùng 
ĐBSCL tăng lên 177.000 ha. Nguyên nhân được các nhà nghiên cứu cho rằng 
do tác động của biến đổi khí hậu và một phần do việc điều tiết tài nguyên nước 
vùng ĐBSCL cũng dẫn đến gia tăng xâm nhập mặn trong vùng. 
Hình 3.3. Bản đồ đất mặn trồng lúa vùng đồng bằng sông Cửu Long 
(tỷ lệ 1:1000.000.000) 
77 
Giai đoạn cuối năm 2015 - 2016 và cuối 2019 - 2020 tình hình xâm nhập 
mặn vùng đồng bằng sông Cửu Long diễn ra rất khốc liệt. Do mùa mưa năm 
2015 đến muộn và kết thúc sớm, dòng chảy thượng nguồn sông Mê Kông bị 
thiếu hụt, mực nước thấp nhất trong vòng 90 năm qua nên xâm nhập mặn đã 
xuất hiện sớm hơn so với cùng kỳ hàng năm gần 2 tháng, ảnh hưởng nhiều đến 
sản xuất nông nghiệp vùng đồng bằng sông Cửu Long. 
Bảng 3.12. Diễn biến mặn tại các cửa sông vùng Đồng bằng 
sông Cửu Long (4/2016) 
Khu vực Độ mặn 
lớn nhất 
(g/l) 
Cao hơn 
TBNN (g/l) 
Phạm vi xâm nhập 
vào đất liền với độ 
mặn 4 g/l (km) 
Sâu hơn 
TBNN 
(km) 
Sông Vàm 
Cỏ 
8,1-20,3 5,9-6,2 90-93 10-15 
Sông Tiền 14,6-31,2 14,6-31,2 45-65 20-25 
Sông Hậu 16,5-20,5 5,9-9,3 55-60 15-20 
Ven biển Tây 11,0-23,8 5,8-8,4 60-65 5-10 
Hình 3.4. Bản đồ xâm nhập mặn trồng lúa vùng đồng bằng sông Cửu 
Long (tỷ lệ 1:1000.000.000) 
78 
3.2.1. Hiện trạng một số chỉ tiêu vật lý đất mặn vùng ĐBSCL 
Bảng 3.13. Giá trị trung bình thành phần đoàn lạp bền trong đất mặn trồng 
lúa vùng ĐBSCL 
TT 
Đất mặn 
trồng lúa 
Số mẫu 
(n) 
Đoàn lạp bền trong nƣớc (%) 
>5 
(mm) 
3-5 
(mm) 
1-3 
(mm) 
0,2 -1 (mm) <0,2 (mm) 
1 Long An 21 15,67 1,37 2,30 8,79 71,87 
2 Tiền Giang 21 82,58 1,09 1,15 2,77 12,40 
3 Bến Tre 24 55,02 0,76 1,99 7,68 34,55 
4 Trà Vinh 21 65,78 1,61 2,77 2,77 27,08 
Theo hình thái phẫu diện và kết quả phân tích trong phòng thí nghiệm các 
đặc tính vật lý đất mặn trồng lúa một số vùng ĐBSCL cho thấy phẫu diện tầng 
canh tác có một số đặc điểm điển hình như sau: dung trọng thấp, độ xốp thích 
hợp cho phát triển của rễ cây trồng. Nhìn chung đặc tính vật lý của tầng canh tác 
thích hợp cho sự phát triển của cây lúa. Ngược lại ở phía bên dưới tầng canh tác 
với các đặc tính vật lý bất lợi như dung trọng cao, độ xốp thấp. Sự hiện diện của 
tầng đế cày phía bên dưới tầng canh tác chủ yếu là do quá trình cày ướt trong 
khâu làm đất của canh tác lúa nước đã làm cho cấu trúc đất bị phá vỡ, hạt sét 
trực di xuống tầng bên dưới lấp đầy một số tế khổng trong đất. Hơn nữa, việc 
gia tăng cơ giới hóa cũng như vòng quay của đất trong thời gian gần đây góp 
phần làm cho đất ngày càng nén dẽ chặt. 
Bảng 3.14. Một số tính chất vật lý nƣớc, của phẫu diện đất mặn trồng lúa ở 
 Tiền Giang (lƣu vực sông Tiền). 
TT KHM 
Độ 
sâu 
(cm) 
Dung 
trọng 
(g/cm
3
) 
Tỷ 
trọng 
Độ 
Xốp 
(%) 
Thành phần cấp hạt (%) SCADR 
<0.00
2 mm 
0.02 - 
0.002mm 
>0.2 
mm 
% 
1 PD-TG 01-T1 0-15 1,08 2,35 54,19 58,10 29,12 12,78 39,98 
2 PD-TG 01-T2 15-35 1,27 2,45 48,26 55,94 34,82 9,24 42,51 
3 PD-TG 01-T3 35-70 1,23 2,55 51,78 54,68 33,24 12,08 40,83 
4 PD-TG 01-T4 
70-
100 
1,11 2,46 54,82 57,12 35,32 7,56 44,43 
5 PD-TG 01-T5 
100-
120 
1,08 2,39 54,82 49,38 40,08 10,54 40,61 
79 
Hình 3.5. Mô tả phẫu diện (PD_TG01), đất mặn nhiều trồng 2 vụ lúa tại xã 
Bình Xuân, huyện Gò Công Đông, tỉnh Tiền Giang (lƣu vực sông Tiền): 
0 = 15 cm: Xám hơi sẫm đen (Ẩm: 7,5YR 4/2; Khô: 
7,5 YR 7/1); sét; khô nứt nẻ; nhiều tàn 
tích rễ lúa; cuối tầng có sự xuất hiện các 
đốm nâu đen; có ít xác hữu cơ đang phân 
hủy; chuyển lớp từ từ. 
15 - 35 cm: Xám vàng nhạt (Ẩm: 5YR 4/2; Khô: 
7,5YR 7/2); sét; ẩm; cấu trúc tảng; chặt; 
mịn; dẻo dính; xuất hiện vệt loang lổ 
màu vàng và nâu đen khoảng 20-
30%;chuyển lớp rõ. 
35 - 70 cm: Xám vàng nhạt (Ẩm: 7,5YR 4/3; Khô: 
7,5YR 7/2); sét; ẩm; cấu trúc tảng; chặt; 
mịn; dẻo dính; vẫn còn xuất hiện đốm rỉ 
vàng đen, mật độ 15%; chuyển lớp từ từ. 
70 - 100 cm: Xám vàng nhạt (Ẩm: 7,5YR 4/3; Khô: 
7,5YR 7/1); sét; ẩm; cấu trúc tảng; chặt; 
dẻo dính; vẫn còn xuất hiện đóm vàng 
đen mật độ khoảng 20%; chuyển lớp từ 
từ. 
100 - 120 cm: Xám nâu nhạt (Ẩm: 7,5YR 4/1; Khô: 
7,5YR 7/1); ẩm; cấu trúc tảng; chặt; dẻo 
dính; có xuất hiện của nước ngầm. 
Bảng 3.15. Một số tính chất vật l ý nƣớc của phẫu diện đất mặn trồng lúa ở 
Long An (lƣu vực sông Vàm Cỏ) 
TT KHM 
Độ sâu 
(cm) 
Dung 
trọng 
(g/cm
3
) 
Tỷ 
trọng 
Độ 
Xốp 
(%) 
Thành phần cấp hạt 
(%) 
SCADR 
<0.00
2mm 
0.02 - 
0.002mm 
>0.2 
mm 
% 
1 PD-LA 01-T1 0-10 1,37 2,31 40,73 45,12 46,54 8,34 41,20 
2 PD-LA 01-T2 10-25 1,44 2,10 31,43 46,12 45,00 8,88 38,29 
3 PD-LA 01-T3 25-70 1,11 2,84 60,83 49,86 41,58 8,56 42,25 
4 PD-LA 01-T4 70-90 1,04 2,05 49,02 47,14 42,52 10,34 39,64 
5 PD-LA 01-T5 90-120 1,12 2,08 46,37 37,94 37,48 24,58 43,01 
80 
Về thành phần cơ giới: Đất mặn trồng lúa một số tỉnh như Tiền Giang, 
Long An có thành phần cơ giới nặng, hàm lượng sét (<0,002 mm) khá cao 
37,94 - 58,10 %. Độ xốp dao động từ 31,43 - 60,83 %. Dung trọng đất dao động 
trong khoảng 1,04 - 1,44 g/cm3 ở mức trung bình đến cao, phản ánh đất hơi chặt 
và có tầng đất điển hình cho tầng đế cày. 
Hình 3.6. Mô tả phẫu diện (PD_LA 01) đất mặn nhiều trồng lúa 2 vụ tại xã 
Thạnh Phú, huyện Thạnh Hoá, tỉnh Long An (lƣu vực sông Vàm Cỏ): 
0 - 10 cm: Xám nhạt (Ẩm: 10YR 4/2; Khô: 7,5 YR 
7/2); sét pha limon; khô; có nhiều tàn tích rễ lúa; cấu 
trúc tảng; có xuất hiện kết von màu vàng; chuyển lớp 
từ từ. 
10 - 25 cm: Xám nâu (Ẩm: 10YR 4/2; Khô: 7,5YR 
7/1); sét pha limon; ẩm; cấu trúc tảng; vẫn còn tàn 
tích của thực vật; xuất hiện đốm gỉ màu vàng; 
chuyển lớp từ từ về màu sắc. 
25 - 70 cm: Vàng nhạt (Ẩm: 7,5YR 4/6; Khô: 7,5YR 
6/6); sét pha limon; ẩm; cấu trúc tảng; chặt; dẻo 
dính; chuyển lớp từ từ về màu sắc. 
70 - 90 cm: Xám (Ẩm: 7,5YR 4/2; Khô: 7,5YR 7/2); 
sét pha limon; ẩm; cấu trúc tảng; chặt; dẻo dính; xuất 
hiện vệt loang lổ màu mật độ khoảng 25%; chuyển 
lớp từ từ về màu sắc. 
90 - 120 cm: Xám nhạt (Ẩm: 7,5YR 4/1; Khô: 7,5YR 
6/2); thịt pha sét; ẩm; cấu trúc cục rõ góc, cạnh; tầng 
đất tương đối đồng nhất về màu sắc; xuất hiện mạch 
nước ngầm. 
PD_LA01 
81 
Bảng 3.16. Một số tính chất vật l ý của phẫu diện đất mặn 
 trồng lúa ở Sóc Trăng (lƣu vực sông Hậu) 
Độ sâu 
tầng đất, 
cm 
Dung 
trọng, 
g/cm
3
Tỷ 
trọng, 
g/cm
3 
Độ 
xốp, 
% 
SCATĐ 
% 
Thành phần cấp hạt 
(mm) 
<0,002 <0,002 <0,002 
0-10 1,18 2,09 43,60 41,64 51,34 38,06 10,6 
10-20 1,26 2,16 41,79 39,15 55,58 36,02 8,40 
20-70 1,04 2,39 56,53 41,20 45,18 42,22 12,60 
70-100 0,82 2,04 59,82 40,44 32,98 44,20 22,82 
100-120 0,83 2,58 67,80 46,55 51,52 39,56 8,92 
Hình 3.7. Mô tả phẫu diện (ST_01) đất mặn nhiều trồng lúa 2 vụ tại Xã Lƣu Tú, 
Huyện Trần Đề, Tỉnh Sóc Trăng (lƣu vực sông Hậu). 
0-10cm: Xám nhạt (Ẩm: 5YR 4/3; Khô: 7,5 YR 
7/2); sét; khô, nứt nẻ, có nhiều tàn tích rễ lúa; cấu 
trúc tảng; kém chặt; kém mịn; chuyển lớp rõ về màu 
sắc. 
10 - 20 cm: Xám nâu (Ẩm: 5YR 3/3; Khô: 10YR 
6/3); sét; chuyển lớp rõ về màu sắc. 
30 - 70 cm: Nâu (Ẩm: 5YR 3/3; Khô: 7,5YR 6/3); 
sét pha limon; ẩm; cấu trúc tảng; chặt;xuất hiện các 
đốm kết von màu gỉ sắt kích thước 3-5mm; phân bố 
đều khắp tầng đất mật độ 30%; chuyển lớp từ từ. 
70 - 100 cm: Nâu (Ẩm: 5YR 5/3; Khô: 5YR 6/3); 
thịt pha sét; ẩm; cấu trúc cục rõ góc, cạnh; chặt; dẻo 
dính; xuất hiện vết loang lổ màu vàng nhạt; chuyển 
lớp rõ về màu sắc. 
100 - 120 cm: Nâu nhạt (Ẩm: 5YR 4/3; Khô: 5YR 
7/2); thịt pha sét pha limon; ẩm; cấu trúc cục rõ góc, 
cạnh; chặt; dẻo dính 
82 
Bảng 3.17. Một số tính chất vật l ý của phẫu diện đất mặn trồng lúa ở 
 Bạc Liêu (lƣu vực sông Cái Lớn) 
Độ sâu 
tầng đất, 
cm 
Dung 
trọng, 
g/cm
3
Tỷ 
trọng, 
g/cm
3 
Độ 
xốp, 
% 
SCATĐ 
% 
Thành phần cấp hạt (mm) 
0,2 
0-15 1,03 2,44 57,68 49,76 48,32 40,36 11,32 
15-30 1,43 2,40 40,41 43,63 57,54 40,40 2,06 
30-60 1,28 2,19 41,72 45,19 53,16 39,88 6,96 
60-90 1,08 2,39 54,75 41,79 49,14 37,72 13,14 
90-120 1,25 2,39 47,84 44,33 41,20 35,58 23,22 
Hình 3.8. Mô tả phẫu diện (BL_01) đất mặn nhiều trồng lúa 3 vụ tại Xã Vĩnh Mỹ 
B, Huyện Hoà Bình, Tỉnh Bạc Liêu (lƣu vực sông Cái Lớn). 
0 - 15 cm: Xám đen (Ẩm: 5YR 4/1; Khô: 7,5 
YR 6/4); thịt nặng; ẩm; nhiều tàn tích rễ lúa; 
cấu trúc hạt; chặt; dẻo dính; chuyển lớp từ từ. 
15 - 30 cm: Xám nhạt (Ẩm: 7,5YR 4/3; 
Khô: 7,5YR 6/2); thịt nặng; 
ẩm; cấu trúc hạt; chặt; dẻo 
dính; xuất hiện vệt loang lổ 
màu đen khoảng 20%; chuyển 
lớp rõ về màu sắc. 
30 - 60 cm: Nâu (Ẩm: 5YR 4/3; Khô: 
7,5YR 6/3); thịt pha sét; ẩm; 
cấu trúc hạt; chặt; xuất hiện 
đốm kết von tròn, ống màu 
nâu đen mật độ 20%; chuyển 
lớp rõ. 
60 - 90 cm: Nâu (Ẩm: 5YR 5/3; Khô: 7,5YR 
5/3); sét; ẩm; cấu trúc hạt; 
chặt; dẻo dính; xuất hiện các 
vệt sét màu xám; chuyển lớp từ 
từ. 
90 - 120 cm: Nâu thẩm (Ẩm: 5YR 5/2; Khô: 5 
YR 6/2); ẩm; dẻo dính; sét; 
xuất hiện đốm kết von (mangan) màu đen khoảng 15%. 
83 
3.2.2. Hiện trạng và diễn biến một số chỉ tiêu hoá học trong đất mặn 
vùng ĐBSCL. 
a. Độ chua đất mặn pHKCl) 
Kết quả phân tích các mẫu đất mặn trồng lúa vùng ĐBSCL năm 2016 cho 
thấy, trung bình giá trị pHKCl ở đất phèn mặn trồng lúa vùng ĐBSCL đạt 4,27. 
Giá trị pHKCl trong đất phèn mặn trồng lúa vùng ĐBSCL cho thấy xu hướng 
giảm dần trong giai đoạn 2001 - 2016. Đánh giá chất lượng đất mặn theo lưu 
vực của các hệ thống sông chính vùng ĐBSCL (sông Vàm Cỏ, sông Tiền, sông 
Hậu) ở giai đoạn 2001 - 2016 cho thấy, giá trị pHKCl trên đất lúa chịu ảnh hưởng 
của hệ thống sông Tiền (Bến Tre, Trà Vinh), sông Cái Lớn (Kiên Giang, Cà 
Mau) có xu hướng giảm, đất chua nhẹ. Cụ thể, giai đoạn 2001 - 2016, đất mặn 
trồng lúa chịu ảnh hưởng của sông Hậu (Sóc Trăng, Bạc Liệu pHKCl tăng 0,43 
đơn vị, sông Vàm Cỏ (Long An, Tiền Giang) pHKCl giảm 0,87 đơn vị, Sông Tiền 
(Bến Tre, Trà Vinh) giảm 0,38 đơn vị, sông Biển Tây (Cà Mau, Kiên Giang) 
giảm 1,15 đơn vị. 
Ghi chú: Nguồn số liệu, năm 2001, 2010: Quan trắc đất miền Nam, năm 2005, số liệu đề tài 
nền đất mặn, số liệu 2016: Số liệu phân tích 
Hình 3.9. Diễn biến pHKCl trong đất mặn trồng lúa vùng đồng bằng sông 
Cửu Long (1975-2016) và theo lƣu vực hệ thống sông chính vùng ĐBSCL 
b. Nhóm chỉ tiêu đặc thù đất mặn 
Theo phân loại của FAO, các chỉ tiêu Cl- và tổng số muối tan (TSMT), 
SO4
2-
 là yếu tố hạn chế chính trong nông nghiệp nói chung và sản xuất lúa nói riêng 
đối với đất mặn. 
84 
Kết quả nghiên cứu về các nhóm đất mặn chịu ảnh hưởng của các hệ 
thống sông cho thấy ở nhóm mặn trồng lúa chịu ảnh hưởng của sông Tiền (Bến 
Tre, Trà Vinh), các chỉ tiêu đặc thù đất mặn (Cl-, TSMT, SO4
2-) đều có xu hướng 
cao hơn so với nhóm đất mặn trồng lúa của các hệ thống sông khác (bảng 3.18). 
Xem xét diễn biến của xâm nhập mặn năm 2015 - 2016 cho thấy độ mặn của 
sông Tiền lớn nhất so với các hệ thống sông khác mặc dù phạm vi xâm nhập vào 
đất liền ở độ mặn 4 g/l (mức bắt đầu ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển 
của cây lúa) không phải là xa nhất. Đánh giá chỉ tiêu Cl-/SO4
2- cho thấy, đất mặn 
trồng lúa vùng đồng bằng sông Cửu Long đều có nồng độ SO4
2-
 nhỏ hơn nồng 
độ Cl-, chỉ số Cl-/SO4
2- > 4 theo phân loại đất mặn của FAO, thì đất mặn vùng 
ĐBSCL đặc trưng là mặn biển với tính lưu động của Na+ và Cl-. 
Bảng 3.18. Giá trị thống kê các chỉ tiêu độ mặn của đất mặn trồng lúa chịu 
ảnh hƣởng của các lƣu vực sông vùng ĐBSCL năm 2016 
Chỉ tiêu Thông số 
Đất mặn 
trồng lúa 
vùng 
ĐBSCL 
Sông 
Vàm 
Cỏ 
Sông 
Tiền 
Sông 
Hậu 
Sông 
Cái Lớn 
EC 1:5 
(mS/cm) 
Số mẫu (n) 54 7 6 21 7 
Nhỏ nhất 
(Min) 
0,33 0,61 0,85 0,34 0,57 
Lớn nhất 
(Max) 
3,20 2,55 3,20 1,62 1,49 
Trung bình 1,60 1,43 1,69 0,76 1,06 
TSMT (%) 
Số mẫu (n) 51 7,00 6,00 21,00 7,00 
Nhỏ nhất 
(Min) 
0,21 0,39 0,54 0,22 0,36 
Lớn nhất 
(Max) 
2,05 1,63 2,05 1,04 0,96 
Trung bình 0,67 0,92 1,08 0,49 0,68 
Cl
-
 (%) 
Số mẫu (n) 54 7 6 21 7 
Nhỏ nhất 
(Min) 
0,02 0,06 0,08 0,02 0,06 
85 
Chỉ tiêu Thông số 
Đất mặn 
trồng lúa 
vùng 
ĐBSCL 
Sông 
Vàm 
Cỏ 
Sông 
Tiền 
Sông 
Hậu 
Sông 
Cái Lớn 
Lớn nhất 
(Max) 
1,10 0,48 0,59 0,21 1,10 
Trung bình 0,22 0,23 0,32 0,09 0,48 
SO4
2-
 (%) 
Số mẫu (n) 39 7 6 21 7 
Nhỏ nhất 
(Min) 
0,01 0,04 0,05 0,01 0,05 
Lớn nhất 
(Max) 
0,25 0,16 0,25 0,17 0,30 
Trung bình 0,09 0,08 0,12 0,08 0,14 
Về diễn biến môi trường đất mặn, kết quả thu thập và xử lý số liệu cho 
thấy trong giai đoạn 1998 - 2016, các chỉ tiêu về độ mặn như Cl-, TSMT, EC 
trong đất mặn trồng lúa vùng ĐBSCL tăng lên nhanh chóng. Trung bình hàm 
lượng Cl- trong đất trồng lúa vùng ĐBSCL năm 2016 tăng 0,11%, hàm lượng 
TSMT tăng 0,41 %, EC tăng 0,79 mS/cm so với giai đoạn 1998 - 2002 (bảng 
3.19, hình 3.8). Như vậy, cùng với sự tăng lên về diện tích đất mặn, đất mặn 
trồng lúa nói chung của vùng ĐBSCL cũng có xu hướng mặn hơn. Trong lúc 
đó, độ mặn thích hợp cho canh tác lúa dưới 4 , những giống mới là kết quả 
của tiến bộ kỹ thuật có khả năng chống chịu mặn cao nhất là 3 - 6 (OM 
6677, OM9921...). Với độ mặn ở mức cao, một số vùng trồng lúa vùng 
ĐBSCL sẽ bị chết do mặn hạn (tính đến tháng 4 năm 2016 có 193.008 ha đất 
lúa bị ảnh hưởng). 
Bảng 3.19. Diễn biến hàm lƣợng EC, TSMT, Cl trong đất mặn trồng lúa 
vùng ĐBSCL qua các thời kỳ 
Chỉ tiêu Thông số 
Thời kỳ 
1975 
Thời kỳ 
1998 - 2002 
Thời kỳ 
2005 
Thời kỳ 
2016 
EC 1:5 Số mẫu (n) 16 10 252 54 
86 
Chỉ tiêu Thông số 
Thời kỳ 
1975 
Thời kỳ 
1998 - 2002 
Thời kỳ 
2005 
Thời kỳ 
2016 
(mS/cm) Nhỏ nhất (Min) 0,07 0,22 0,20 0,33 
Lớn nhất (Max) 2,15 1,70 6,30 3,20 
Trung bình 
(Mean) 
0,75 0,81 1,59 1,60 
TSMT 
(%) 
Số mẫu (n) 14 7 248 51 
Nhỏ nhất (Min) 0,29 0,13 0,11 0,21 
Lớn nhất (Max) 0,75 0,54 2,49 2,05 
Trung bình 
(Mean) 
0,46 0,26 0,55 0,67 
Cl
-
 (%) 
Số mẫu (n) 14 7 252 54 
Nhỏ nhất (Min) 0,05 0,03 0,01 0,02 
Lớn nhất (Max) 0,08 0,14 18,00 1,10 
Trung bình 
(Mean) 
0,06 0,10 0,20 0,22 
Theo mức độ ảnh hưởng của lưu vực sông, giai đoạn 2001 - 2016, giá trị 
TSMT trong đất mặn trồng lúa chịu ảnh hưởng của lưu vực sông Vàm Cỏ tăng 
0,59 % > đất mặn trồng lúa chịu ảnh hưởng của sông Cái Lớn tăng 0,52 % > đất 
mặn chịu ảnh hưởng của sông Tiền tăng 0,26 % > đất mặn trồng lúa chịu ảnh 
hưởng của sông Hậu tăng 0,13 %. 
Bảng 3.20. Diễn biến hàm lƣợng TSMT (%) trong đất mặn trồng lúa chịu 
ảnh hƣởng của các lƣu vực sông chính vùng ĐBSCL 
TT Nội dung 
Năm 
2001 
Năm 
2005 
Năm 
2010 
Năm 
2016 
1 Đất mặn chịu ảnh hưởng của sông Hậu 0,50 0,58 - 0,63 
2 Đất mặn chịu ảnh hưởng của sông Vàm Cỏ 0,33 0,74 - 0,92 
3 Đất mặn chịu ảnh hưởng của sông Tiền 0,54 0,70 - 0,80 
4 Đất mặn chịu ảnh hưởng của sông Cái Lớn 0,16 - 0,64 0,68 
87 
Hình 3.10. Diễn biến hàm lƣợng Cl 
(%), trong đất mặn trồng lúa vùng 
ĐBSCL từ 1975-2016 
Hình 3.11. Diễn biến hàm lƣợng TSMT 
(%) trên đất mặn trồng lúa chịu ảnh 
hƣởng của các lƣu vực sông vùng 
ĐBSCL giai đoạn 2001-2016 
Ghi chú: Nguồn số liệu 1975, số liệu 2000 là số liệu chung toàn vùng ĐBSCL, số liệu năm 
2001 là số liệu tập hợp trong báo cáo bản đồ đất vùng ĐBSCL, năm 2005, số liệu đề tài nền 
đất mặn, số liệu 2016: số liệu phân tích 
Theo cơ cấu cây trồng, các chỉ tiêu độ mặn như Cl-, TSMT cao nhất ở đất 
lúa 1 vụ và thấp nhất ở đất lúa 3 vụ do đất lúa 3 vụ có đê bao ngăn mặn, khép kín 
(bảng 3.21). Theo dõi diễn biến các chỉ tiêu độ mặn của đất lúa theo cơ cấu cho 
thấy, độ mặn của đất lúa 1 vụ tăng lên nhiều so với thời kỳ năm 2006 chủ yếu là 
do cơ cấu lúa-tôm. Diện tích này chủ yếu ở huyện Cái Nước, Cà Mau Riêng 
đối với đất trồng lúa 2 vụ, 3 vụ, các chỉ tiêu độ mặn có xu hướng giảm. 
88 
Bảng 3.21. Giá trị Cl, TSMT, EC theo cơ cấu lúa trên đất mặn 
 trồng lúa vùng ĐBSCL 
Chỉ tiêu so sánh 
( Tính trung bình) 
Đất 1 vụ lúa Đất 2 vụ lúa Đất 3 vụ lúa 
TK 
2006 
TK 
2016 
TK 
2006 
TK 
2016 
TK 
2006 
TK 
2016 
EC 1:5 (mS/cm) 2,68 3,67 1,97 0,87 0,87 0,81 
TSMT (%) 1,72 2,35 1,26 0,55 0,56 0,52 
Cl
-
 (%) 0,46 0,78 0,34 0,15 0,21 0,25 
SO
2-
 (%) 0,09 0,14 0,13 0,1 - 0,09 
Chú thích: số liệu 2006: số liệu đề tài nền đất mặn năm 2006 
c. Nhóm các chỉ tiêu dinh dưỡng 
+ Hàm lượng N trong đất lúa: Theo thang đánh giá về chất lượng đất FAO 
và của Bộ NN&PTNT, đất mặn trồng lúa vùng ĐBSCL có hàm lượng N từ trung 
bình đến giàu; đạt giá trị cao nhất ở nhóm đất mặn trồng lúa chịu ảnh hưởng của 
hệ thống sông Hậu, trung bình đạt 0,3 %. 
+ Hàm lượng lân tổng số (P2O5) trung bình là 0,10 %, dao động trong 
khoảng 0,08 - 0,1 % ở mức đất lân trung bình theo thang đánh giá của FAO và 
Bộ NN&PTNT. 
+ Hàm lượng kali tổng số (K2O) trong đất mặn trồng lúa dao động từ 0,75 
- 1,74 %, phản ánh đất từ nghèo đến mức trung bình về kali theo FAO. Ở nhóm 
đất mặn trồng lúa chịu ảnh hưởng sông Tiền đạt giá trị cao nhất, trung bình K2O 
là 1,74 %, thấp nhất ở nhóm đất mặn trồng lúa chịu ảnh hưởng của hệ thống 
sông Hậu (trung bình chỉ đạt 0,75 %). 
+ Hàm lượng cacbon hữu cơ trong đất (OC): Kết quả phân tích trên đất 
mặn trồng lúa vùng ĐBSCL cho thấy đất có hàm lượng các bon hữu cơ tổng số 
dao động rất lớn, hàm lượng OC trong đất từ 0,5 - 10,5 %; phản ánh đất từ 
nghèo đến giàu hữu cơ theo đánh giá của FAO. Kết quả nghiên cứu cũng cho 
thấy hàm lượng OC trong đất ở nhóm đất mặn trồng lúa chịu ảnh hưởng của hệ 
thống sông Hậu (3,99 % OC) xu hướng cao hơn nhóm đất mặn trồng lúa chịu 
ảnh hưởng của các hệ thống sông khác (1,45 - 2,83 % OC). 
89 
Bảng