Tóm tắt Luận án Nghiên cứu thành phần, đặc điểm sinh học và biện pháp phòng trừ loài mối gây hại chính đối với rừng trồng bạch đàn, keo ở một số tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam

 ty thể: theo Miura et al., 1998). 
2.2.2 Phương pháp xác định loài gây hại, đặc điểm và mức độ 
hại, loài gây hại chính 
- Phương pháp xác định thành phần loài mối gây hại rừng trồng 
Bạch đàn uro, Keo lai và Keo tai tượng: Quan sát trực tiếp khi điều 
tra, ghi chú loài bắt được trên cây, phương thức gây hại ... 
 - Phương pháp xác định đặc điểm và mức độ gây hại của mối đối 
với rừng trồng Bạch đàn uro, Keo lai và Keo tai tượng 
* Tỷ lệ cây bị hại: theo TCVN 8927: 2012, Phạm Quang Thu, 2009. 
* Mức độ bị hại: Chia 4 cấp độ bị hại cho từng cây, được đánh số từ 
0 đến 3: 
Cấp 0: cây không bị hại, cây khỏe mạnh, phát triển bình thường 
Cấp 1: cây bị mối đắp đường mui, ăn vỏ cây, cây vẫn sống 
Cấp 2: cây bị mối ăn vào lớp gỗ hoặc đục thành hang, cây vẫn sống 
Cấp 3: cây bị vàng lá hoặc héo hoặc chết với nhiều dấu hiệu mối hại. 
Kết quả mức độ bị hại của cây do mối trong khu vực: 
R (%) = 100
3
3
0 x
Nx
nivi
i

 (2.1) 
Trong đó : R là mức độ bị hại; ni: là số cây bị hại ở mỗi cấp 
hại i; vi: là trị số của cấp hại thứ i; N: là tổng số cây điều tra; 3: là số 
cấp bị hại cao nhất. 
* Phân cấp mức độ bị hại: 
Hại nhẹ có trị số R(%) < 20%; Hại vừa có trị số R(%) từ 20 
đến < 35%; Hại nặng có trị số R(%) từ 35 đến < 50%; Hại rất nặng 
có trị số R(%) ≥ 50%. 
7 
* Xác định loài mối gây hại chính: Tính mức độ bị hại (R’%) do từng 
loài mối theo công thức: 
R’ (%) = 100
'
3
0 x
N
nivi
i

 (2.2) 
Trong đó: R’ là mức độ bị hại do từng loài mối (%); ni: số cây bị hại 
ở mỗi cấp hại i; vi: trị số của cấp hại thứ i; N’: tổng số cây bị hại; 
Vì có thể nhiều loài mối cùng gây hại trong một khu vực nên 
1 loài có R’ >15% được xác định là loài gây hại chính. 
2.2.3 Phương pháp nghiên cứu bổ sung đặc điểm sinh học, sinh 
thái học các loài mối gây hại chính 
- Nghiên cứu đặc điểm gây hại, tỷ lệ đẳng cấp trong đàn mối kiếm 
ăn của 3 loài, cấu trúc tổ loài M. annandalei, Mi. pakistanicus 
+ Nghiên cứu đặc điểm gây hại: Quan sát các cây đang bị mối hại. 
+ Nghiên cứu tỷ lệ đẳng cấp trong đàn mối kiếm ăn: Đào hố nhử 
mối, cho cành lá keo và thực bì. Sau 4 tuần, đếm mối từng đẳng cấp. 
- Nghiên cứu loại thức ăn phù hợp để nhử mối 
Bốn loại thức ăn bã mía, vỏ keo, cỏ guột, cành lá keo có phủ 
cỏ guột đặt ở độ sâu 20 cm, tính hao hụt khối lượng sau 5 tuần. 
- Nghiên cứu độ sâu nhử mối 
Cành lá keo phủ cỏ guột được đặt ở các độ sâu 10, 20, 30, 40 
và 50cm, tính hao hụt khối lượng sau 5 tuần. - Nghiên cứu điều kiện 
gây hại của mối đối với rừng trồng Bạch đàn uro, Keo lai và Keo 
tai tượng 
+ Mức độ bị hại theo loại rừng, mùa vụ, loài cây: Tính toán mức độ 
bị hại R% như công thức 2.1. 
- Phân tích hóa lý tính đất xác định mối liên quan với mức độ hại 
Đất được phân tích pH (TCVN 5979 : 2007), hàm lượng 
mùn (%) (TCVN 8941: 2011), thành phần cơ giới đất (TCVN 8567: 
2010, độ ẩm (TCVN 4048: 2011). 
8 
2.2.4 Phương pháp thử nghiệm các biện pháp phòng mối cho 
rừng trồng Bạch đàn uro, Keo lai và Keo tai tượng 
- Phương pháp nghiên cứu khả năng xua đuổi mối Microtermes 
pakistanicus của cỏ Vetiver trong phòng thí nghiệm 
+ Tách dầu từ rễ cỏ: sử dụng phương pháp ngâm lạnh (Luu, 2006). 
+ Thử hoạt tính xua đuổi mối (Manzoor et al., 2011, 2012). 
- Thử nghiệm các biện pháp phòng mối cho rừng bắt đầu trồng 
Bố trí các ô thí nghiệm diện tích 200m2, trồng 30 cây. Mỗi ô 
tác động riêng lẻ từng biện pháp phòng mối. Tổng số 17 công thức. 
- Thử nghiệm các biện pháp phòng mối cho rừng mới trồng đang bị hại 
 Biện pháp cung cấp thức ăn cho mối kết hợp tưới thuốc gốc cây: 
Cung cấp thức ăn: Xếp thực bì vào các hố nhử mối kích thước 30 x 
25x 20cm, 50 hố/ha; Tưới xung quanh gốc cây: thuốc Lenfos 50 EC 
pha nước ở nồng độ 0,2%, tưới 1 lít/cây. Sau 2 tuần xử lý kép. 
 Biện pháp cung cấp thức ăn cho mối kết hợp nhúng bầu cây: 
 Cung cấp thức ăn. Cây chuẩn bị trồng dặm được nhúng bầu vào 4 
nồng độ: 0,5%; 1%; 1,5%; 2%. Các cây đã trồng dùng thuốc Lenfos 
50 EC nồng độ 0,2%, tưới 1 lít/cây. Sau 2 tuần xử lý kép. 
* Thu thập số liệu: Hiệu quả phòng chống mối (%) được tính bằng tỷ 
lệ % cây bị mối giảm so với đối chứng theo Henderson- Tilton. 
- Đề xuất biện pháp phòng mối hại rừng trồng bạch đàn, keo 
* Sơ bộ tính hiệu quả kinh tế: Tính trữ lượng rừng và chi phí phòng mối. 
* Đề xuất biện pháp phòng mối gây hại rừng trồng bạch đàn và keo 
2.2.5 Phương pháp xử lý số liệu 
Xử lý trên phần mềm SPSS và Microsoft excell 2007. 
Chương 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 
3.1 THÀNH PHẦN LOÀI MỐI VÀ ĐẶC ĐIỂM PHÂN BỐ Ở 
RỪNG TRỒNG BẠCH ĐÀN VÀ KEO 
3.1.1 Điều tra xác định thành phần loài mối ở rừng trồng Bạch 
9 
đàn uro, Keo lai và Keo tai tượng 
Bảng 3.1 Danh sách thành phần loài mối theo khu vực nghiên cứu 
TT Đơn vị phân loại Địa điểm 
 Họ Termitidae 1 2 3 4 
Phân họ Macrotermitinae 
1 Hypotermes makhamensis Ahmad, 1965 
+
*
 +
* 
2 Hypotermes obscuricep (Wasmann, 1902) + +
* 
3 Hypotermes sumatrensis Holmgren, 1913 + + 
4 Odontotermes angustignathus Tsai et Chen, 1963 + 
5 Odontotermes hainanensis (Light, 1924) + + 
6 Odontotermes yunnanensis Tsai et Chen, 1963 + + 
7 Macrotermes malaccensis (Haviland, 1898) +
* 
+
*
 + 
8 Macrotermes maesodensis Ahmad, 1965 +
* 
+
*
 +
* 
9 Macrotermes chaiglomi Ahmad, 1965 +
* 
10 Macrotermes annandalei (Silvestri, 1914) +
+ + 
11 Macrotermes barneyi Light, 1924 + + + 
12 Microtermes pakistanicus Ahmad, 1955 + + + 
Phân họ Termitinae 
13 Pericapritermes latignathus (Holmgren, 1914) + 
14 Pericapritermes semarangi Holmgren, 1913 + 
15 Discuspiditermes garthwaitei (Gardner, 1944) +
* 
Họ Rhinotermitidae 
Phân họ Coptotermitinae 
16 Coptotermes formosanus Shiraki, 1909 + 
Phân họ Rhinotermitinae 
17 Schedorhinotermes javanicus Kemner, 1934 +
* 
+
*
18 Schedorhinotermes medioobscurus (Holmgren, 1914) +
* 
Phân họ Heterotermitinae 
19 Reticulitermes assamensis (Gardner, 1944) +
*
 Tổng số 6 7 10 12 
Ghi chú: Dấu * là những loài lần đầu tiên phát hiện ở địa phương. 
1: Bắc Giang, 2: Thái Nguyên, 3: Phú Thọ, 4: Hòa Bình 
Kết quả điều tra 62 tuyến tại 4 tỉnh đã thu được 250 mẫu mối 
thuộc 19 loài mối của 9 giống, 5 phân họ trong 2 họ Termitidae và 
Rhinotermitidae (Bảng 3.1). Họ Termitidae có số lượng loài nhiều 
10 
hơn họ Rhinotermitidae. Giống Macrotermes có số lượng loài nhiều 
nhất (5 loài); tiếp đến là giống Odontotermes và Hypotermes 
Pericapritermes và Schedorhinotermes; 4 giống còn lại chỉ có 1 loài. 
Số lượng loài mối ít hơn so với sinh cảnh khác (Nguyễn Đức Khảm, 
1976); nhưng tương đương rừng tếch và keo ở Tây Phi (Attignon et 
al., 2005). Kết quả đã bổ sung một số loài cho tỉnh (5 , 1, 3, 5 ở Thái 
Nguyên, Phú Thọ, Bắc Giang, Hòa Bình, một cách tương ứng). 
3.1.2 Kết quả phân tích cấu trúc ADN ty thểxác định tương đồng 
loài và chính xác hóa loài hại chính 
- Các mẫu mối M5, TH14, M35, M8, TH7, M3, M26 chính là M. 
annandalei và mẫu DS2 là M. barneyi. Mối M. annandalei thu ở 
Phú Thọ, Hòa Bình có sự sai khác về mặt di truyền rất nhỏ, 1%. 
- Các mẫu mối M36, M17, M21, M32, M2, M30 thuộc M. chaiglomi. 
- Mẫu mối XD1_K1_15 gần gũi loài Pericapritermes nitobei 
(96,71%) và Pericapritermes semarangi (95,1%). 
3.2 Cấu trúc thành phần loài mối theo tuổi cây 
Chú ý: cây mới trồng đến 12 tháng tuổi gọi là cây 1 năm 
tuổi; trên 12 đến 24 tháng tuổi là 2 năm tuổi và trên 24 đến 36 tháng 
tuổi là 3 năm tuổi. Số lượng loài mối cao nhất ở rừng cây 1 năm tuổi, 
giảm đi ở rừng cây 2 và 3 năm tuổi. 
3.3 Tỷ lệ bắt gặp các loài mối trong rừng Bạch đàn uro, Keo lai 
và Keo tai tượng và theo tỉnh nghiên cứu 
 Loài M. annandalei, M. barneyi, Mi. pakistanicus và M. 
maesodensis phổ biến ở nhiều tỉnh nghiên cứu. Loài Odontotermes 
yunnanensis chỉ phổ biến ở Hòa Bình. 
3.2 XÁC ĐỊNH LOÀI GÂY HẠI, ĐẶC ĐIỂM VÀ MỨC ĐỘ HẠI, 
LOÀI HẠI CHÍNH 
3.2.1 Thành phần loài mối gây hại rừng trồng Bạch đàn, Keo 
11 
Bảng 3.2 Thành phần loài và đặc điểm mối hại cây bạch đàn và keo 
TT Đơn vị phân loại Đặc điểm gây hại Loại cây 
Họ Termitidae 
Phân họ Macrotermitinae 
1 Hypotermes obscuricep Ăn rễ gây chết cây mới 
trồng 
Keo tai tượng 
2 Hypotermes 
sumatrensis 
Ăn rễ gây chết cây mới 
trồng 
Keo tai tượng 
3 Odontotermes 
angustignathus 
Ăn vỏ cây trên 1 năm 
tuổi 
Bạch đàn uro, Keo 
lai, Keo tai tượng 
4 Odontotermes 
hainanensis 
Ăn vỏ cây trên 1 năm 
tuổi 
Bạch đàn uro, Keo 
lai, Keo tai tượng 
5 Macrotermes 
annandalei 
Gặm cổ rễ thành vòng 
hoặc cắn ngang cổ rễ 
gây chết cây mới trồng; 
ăn lớp gỗ cây trên 1 tuổi 
Bạch đàn uro, 
Keo lai, Keo tai 
tượng 
6 Macrotermes barneyi Gặm cổ rễ hoặc ăn hết rễ 
dưới đất gây chết cây 
mới trồng; ăn lớp gỗ cây 
trên 1 năm tuổi 
Bạch đàn uro, 
Keo lai, Keo tai 
tượng 
7 Microtermes 
pakistanicus 
Ăn một phần rễ dưới đất 
gây chết hoặc ăn vỏ cây 
trên 1 năm tuổi 
Bạch đàn uro, 
Keo lai, Keo tai 
tượng 
Họ Rhinotermitidae 
Phân họCoptotermitinae 
8 Coptotermes 
formosanus 
Đục rỗng thân cây 3 
năm tuổi 
Bạch đàn uro 
Có 8 loài hại cây. Đó là các loài mối bắt được trên cây, đắp 
đường mui ăn vỏ cây hoặc ăn sâu vào lớp gỗ, cắn cụt rễ hoặc gặm ăn 
hết lớp vỏ rễ của cây làm cây chết. Trong đó, loài Coptotermes 
formosanus mới gặp gây hại ở rừng trồng Bạch đàn uro 3 năm tuổi. 
3.2.2 Đặc điểm và mức độ gây hại của mối 
3.2.2.1 Đặc điểm gây hại: 4 kiểu: 
- Kiểu gây hại 1: Mối cắn ngang cổ rễ hoặc ăn vỏ rễ ở phần tiếp giáp 
với mặt đất làm cây héo và chết rất nhanh. Gặp vài ngày đến vài 
tháng sau khi trồng (hình 3.1), có thể 8 tháng (hình 3.2). 
- Kiểu gây hại 2: Mối đục rỗng thân cây lớn và có thể gây chết cây. 
12 
Gặp khi cây bị thương tổn và loài mối C. formosanus (hình 3.3). 
Cây bị hại theo kiểu 1 và 2 (rất nguy hại) được xếp vào cấp bị hại 3. 
- Kiểu gây hại 3: Mối ăn vỏ rễ chính hoặc rễ phụ phần dưới mặt đất 
hoặc ăn cụt phần rễ dưới đất, làm cây chết chậm hơn. Gặp ở cây lớn 
hơn, có thể cây 2 và 3 năm tuổi (hình 3.4). Cây bị hại kiểu này (nguy 
hại) được xếp vào cấp bị hại 2. 
- Kiểu gây hại 4: Mối đắp đường mui lên thân cây lớn, 2 và 3 năm 
tuổi, ăn vỏ cây và lớp gỗ bên trong. Nếu mối ăn vỏ cây thì ít khi gây 
chết cây (hình 3.5) (ít nguy hại) xếp vào cấp bị hại 1. Nếu bị mối ăn 
sâu vào lớp gỗ (hình 3.6) (nguy hại) được xếp vào cấp bị hại 2. 
3.2.2.2 Tỷ lệ và mức độ gây hại của mối 
- Tỷ lệ cây Bạch đàn uro, Keo lai và Keo tai tượng bị mối gây hại 
cao nhất ở năm thứ nhất; sang năm thứ 2, thứ 3 chỉ còn 1/2 - 1/4. 
- Mức độ bị hại cao nhất ở năm đầu; sang năm thứ 2 và năm thứ 3 
giảm đi và tương tự nhau. 
- Phân cấp bị hại: Cây 1 năm tuổi bị mối hại nhẹ và trung bình, 
không đều trong một khu vực. Cây 2 và 3 năm tuổi bị mối hại nhẹ. 
Như vậy cần tập trung nghiên cứu loài hại chính và biện 
pháp phòng mối cho cây 1 năm tuổi. 
Hình 3.1 Kiểu gây hại 1 (Mối 
M. annandalei cắn ngang cổ rễ 
Keo lai 1 năm tuổi 
Hình 3.2 Kiểu gây hại 1 (Mối 
M. annandalei gặm hết vỏ rễ và 
thân cây Keo lai 1 năm tuổi) 
13 
Hình 3.3 Kiểu gây hại 2 (Mối 
C. formosanus đục rỗng thân 
Bạch đàn uro 3 năm tuổi 
Hình 3.4 Kiểu gây hại 3 (Mối 
Mi. pakistanicus ăn rễ Bạch đàn 
uro 2 năm tuổi) 
Hình 3.5 Kiểu gây hại 4 (Mối 
M. barneyi đắp mui ăn vỏ cây 
Keo tai tượng 3 năm tuổi) 
Hình 3.6 Kiểu gây hại 4 (Mối 
M. annandalei ăn sâu vào lớp gỗ 
Keo tai tượng 3 năm tuổi) 
(Nguồn: Bùi Thị Thủy, 2010) 
14 
3.2.3 Xác định loài gây hại chính 
Để xác định loài gây hại chính cây 1 năm tuổi, từ các cây bị 
mối hại, xác định mức độ bị hại do từng loài mối. Kết quả được trình 
bày ở bảng 3.3. 
Bảng 3.3 Mức độ bị hại của cây Bạch đàn uro, Keo lai và 
Keo tai tượng do từng loài mối 
Loài 
cây 
Địa 
điểm 
Loài mối 
Mức độ bị 
hại (R%) 
Ghi 
chú 
Bạch 
đàn 
 uro 
Bắc 
 Giang 
Macrotermes annandalei 6,3 
Macrotermes barneyi 25,5 * 
Odontotermes hainanensis 1,0 
Microtermes pakistanicus 7,6 
Hòa 
Bình 
Macrotermes annandalei 26,0 * 
Macrotermes barneyi 6,9 
Odontotermes hainanensis 1,2 
Microtermes pakistanicus 15,2 * 
Hypotermes obscuricep 3,5 
Keo lai 
Thái 
Nguyên 
Macrotermes annandalei 37,6 * 
Odontotermes angustignathus 7,5 
Microtermes pakistanicus 6,3 
Phú 
Thọ 
Macrotermes annandalei 44,3 * 
Odontotermes hainanensis 1,7 
Microtermes pakistanicus 18,6 * 
Hypotermes obscuricep 5,1 
Keo tai 
tượng 
Hòa 
Bình 
Macrotermes annandalei 37,6 * 
Macrotermes barneyi 21,5 * 
Microtermes pakistanicus 14,0 
Ghi chú: Dấu * là loài hại chính 
Loài M. barneyi gây hại chính rừng trồng Bạch đàn uro ở 
Bắc Giang; M. annandalei và Mi. pakistanicus hại hại chính rừng 
Bạch đàn uro ở Hòa Bình; M. annandalei hại chính rừng Keo lai ở 
15 
Thái Nguyên; M. annandalei và Mi. pakistanicus hại chính rừng Keo 
lai ở Phú Thọ; M. annandalei và M. barneyi hại chính rừng Keo tai 
tượng ở Hòa Bình. Đặc điểm nhận biết kích, thước hình dạng 3 loài 
mối này đã được Nguyễn Đức Khảm và cs. (2007) mô tả chi tiết. 
3.3 ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC, SINH THÁI HỌC CÁC LOÀI MỐI 
GÂY HẠI CHÍNH RỪNG TRỒNG BẠCH ĐÀN URO, KEO LAI 
VÀ KEO TAI TƯỢNG 
3.3.1 Đặc điểm gây hại, cấu trúc tổ của 3 loài mối hại chính 
3.3.1.1 Đặc điểm gây hại, cấu trúc tổ Macrotermes annandalei 
- Đặc điểm gây hại cây trồng của loài Macrotermes annandalei: cắn 
ngang hoặc ăn vỏ ở cổ rễ, phần tiếp giáp với mặt đất làm chết cây. 
Loài mối này thường gây hại cây mới trồng (Hình 3.1). Mối còn ăn 
vỏ và ăn sâu vào lớp gỗ cây 2 năm tuổi và 3 năm tuổi (hình 3.6). 
- Đặc điểm cấu trúc tổ loài Macrotermes annandalei 
Cấu trúc tổ mối M. annandalei tương tự như công bố trước 
đây (Nguyễn Đức Khảm, 1976; Nguyễn Văn Quảng, 2003; Nguyễn 
Tân Vương et al., 2007) 
3.3.1.2 Đặc điểm gây hại của loài Macrotermes barneyi 
Đặc điểm gây hại cây trồng của loài Macrotermes barneyi: đắp 
đường mui lên thân cây, ăn lớp vỏ rễ, đặc biệt chóp rễ gây chết cây ở 
giai đoạn 1 năm tuổi. Mối thường ăn phần rễ ngay dưới đất. 
3.3.1.3 Đặc điểm gây hại, cấu trúc tổ loài Mi. pakistanicus 
- Đặc điểm gây hại cây trồng của loài Mi. pakistanicus: gặm một 
phần rễ dưới đất hoặc gặm thân cây lấy nước, làm héo và chết cây. 
- Đặc điểm cấu trúc tổ loài Mi.pakistanicus: Tương tự công bố của 
Trịnh Văn Hạnh (2008). 
3.3.2 Tỷ lệ đẳng cấp trong đàn mối kiếm ăn của 3 loài hại chính 
Mối thợ lớn giữ nhiệm vụ kiếm ăn chính trong đàn mối kiếm 
ăn. Tổng số cá thể mối thợ chiếm khoảng 80%, còn tổng số cá thể 
mối lính chỉ chiếm khoảng 20%. Như vậy có thể sử dụng thức ăn hấp 
dẫn mối tập trung vào hố nhử để lôi cuốn mối, tránh mối hại cây. 
16 
3.3.2 Chủng loại thức ăn phù hợp để nhử 3 loài mối 
Thức ăn bị mối khai thác nhiều nhất là bã mía (hao hụt 
66,8%) và cỏ guột (hao hụt 65,6%), đến cành lá keo phủ cỏ guột (hao 
hụt 54,7%), cuối cùng là vỏ keo (chỉ hao hụt 20,7%). Tuy nhiên cỏ 
guột không có nhiều trên hiện trường, bã mía không có sẵn trên hiện 
trường. Để đảm bảo hấp dẫn mối nhanh và dễ dàng thu với khối 
lượng lớn, cành lá keo phủ cỏ guột được chọn cho các nội dung theo, 
có cả biện pháp phòng mối. 
3.3.3 Nghiên cứu độ sâu để nhử 3 loài mối 
Độ sâu 10 cm có thể nhử 3 loài mối hại chính, đạt 83,3% hộp 
có mối vào.Ở độ sâu 20-40 cm, tỷ lệ hộp nhử có mối vào đạt 66,7% 
và ở độ sâu 50cm, tỷ lệ mối vào ít hơn (đạt 41,7%). Hao hụt khối 
lượng thức ăn trung bình ở các độ sâu10 - 30 cm cao hơn so với độ 
sâu 40-50 cm, sai khác có ý nghĩa với mức 0,05. Để giảm công đào 
hố và hấp dẫn nhiều mối, nên bố trí hố nhử sâu khoảng 10-30 cm. 
3.3.4 Đặc điểm mối gây hại cây trồng ở các điều kiện khác nhau 
*Đặc điểm mối gây hại cây trồng ở các điều kiện lập địa khác nhau 
Hình 3.7 So sánh tỷ lệ cây bị hại và mức độ bị hại của mối đối với 
Keo tai tượng và Bạch đàn uro luân kỳ đầu và luân kỳ sau 
Tỷ lệ % 
17 
Qua hình 3.7 cho thấy tỷ lệ cây bị hại và mức độ bị hại của 
mối đối với rừng trồng luân kỳ đầu (mới chuyển đổi từ rừng tự 
nhiên) cao hơn hẳn so với luân kỳ sau (trồng nhiều luân kỳ). 
* Mức độ bị hại chung do mối ở các mùa vụ, loài cây khác nhau 
Đặc điểm mối gây hại vào mùa mưa và mùa khô thể hiện ở 
hình 3.8. Kết quả cho thấy, cây 1 năm tuổi bị mối hại nhiều hơn vào 
mùa mưa so với mùa khô. Kết quả về thời điểm mối hại Bạch đàn 
uro, Keo lai, Keo tai tượng ở miền Bắc Việt Nam tương tự mối hại 
bạch đàn mới trồng ở Ấn Độ (Nair and Varma, 1981). 
Hình 3.8 Mức độ bị mối hại của cây Bạch đàn uro, Keo lai và 
Keo tai tượng tuổi 1 vào mùa mưa và mùa khô 
Địa điểm 
Loài cây 
Tỷ lệ % 
18 
3.3.4.3 Mức độ bị hại riêng do từng loài mối hại chính ở các mùa 
vụ, loài cây 
Loài M. annandalei và M. barneyi có xu hướng hại mạnh 
hơn vào mùa mưa, giảm đi vào mùa khô. Ngược lại loài Mi. 
pakistanicus lại có xu hướng hại mạnh hơn vào mùa khô so với mùa 
mưa. Điều này là do đặc điểm gây hại của các loài mối khác nhau. 
Loài Mi. pakistanicus xâm nhập vào cây chủ yếu để lấy nước, trong 
khi hai loài còn lại thường gặm ăn thân và rễ cây. 
3.3.5 Mối liên quan giữa đặc tính hóa lý đất và mức độ mối hại 
Chỉ số pH và loại đất giữa rừng luân kỳ đầu và luân kỳ sau 
tương tự nhau, đều là đất sét. Hàm lượng mùn ở rừng luân kỳ đầu 
cao hơn sau. Độ ẩm ở rừng luân kỳ đầu gấp 1,3 lần so với luân kỳ 
sau. Như vậy, lượng mùn và độ ẩm là yếu tố quan trọng ảnh hưởng 
đến hoạt động của mối và qua đó ảnh hưởng đến mức độ hại của 
mối. Tỷ lệ mối vào hố nhử 92,5% (luân kỳ đầu) và 69,8% (luân kỳ 
sau). Như vậy có thể dựa vào mức độ phổ biến của các loài mối hại 
chính để dự đoán khả năng gây hại. Điều này là rất quan trọng trong 
công tác phòng chống mối cho rừng trồng cây lâm nghiệp. 
3.4 THỬ NGHIỆM CÁC BIỆN PHÁP PHÒNG CHỐNG MỐI HẠI 
RỪNG BẠCH ĐÀN URO, KEO LAI VÀ KEO TAI TƯỢNG 
 3.4.1 Nghiên cứu khả năng xua đuổi mối của cỏ Vetiver trong 
phòng thí nghiệm 
Kết quả cho thấy ở không gian phần giấy thấm dịch cỏ là 8,9 
con mối trong khi ở phần giấy nhỏ nước cất là 21,2 con mối. Ở đĩa 
đối chứng, không gian phần giấy thấm cồn là 12,6 con mối, trong khi 
ở phần giấy nhỏ nước cất là 17,4 con mối. Như vậy dịch cỏ có khả 
năng xua đuổi mối Mi. pakistanicus. 
3.4.2 Kết quả các biện pháp phòng mối cho rừng bắt đầu trồng 
Kết quả sau 12 tháng được tổng hợp ở bảng 3.4. 
19 
Bảng 3.4 Hiệu quả phòng chống mối hại Bạch đàn uro, Keo lai, 
Keo tai tượng của các biện pháp lâm sinh, sinh học, hóa học 
 Kết quả cho thấy biện pháp vệ sinh cho hiệu quả phòng mối 
thấp (chỉ giảm tỷ lệ cây bị mối nhiều nhất đến 30%). Biện pháp cung 
cấp thức ăn cho mối chính là lôi cuốn mối, hướng dẫn mối đến hố 
thức ăn tránh vào cây, làm giảm tỷ lệ cây bị mối khoảng 50%. Biện 
pháp này đơn giản, dễ thực hiện, vừa phòng mối lại giúp trả lại mùn 
cho đất góp phần quản lý rừng bền vững. Đây là tiêu chí mà Việt 
Nam và thế giới đang hướng tới. 
Sử dụng 3 chế phẩm sinh học có nguồn gốc từ vi nấm 
Metarhizium cho hiệu quả phòng mối không cao. Chế phẩm Dimez, 
Metavina 90 DP, Metavina 10 DP làm giảm tỷ lệ cây bị mối 11,8% 
đến 36,8%; 29,4% đến 50%; 5,9% đến 31,8%, một cách tương ứng. 
Biện pháp thử nghiệm Tỷ lệ % cây bị mối giảm so với đối chứng 
Bạch đàn Keo lai Keo tai 
tượng 
Bắc 
Giang 
Hòa 
Bình 
Thái 
Nguyên 
Hòa 
Bình 
Hòa Bình 
Thuốc 
hóa 
học 
Lenfos 
50EC 
0,1% 76,5 72,7 72,2 68,4 73,7 
0,2% 88,2 86,4 94,4 84,2 94,7 
0,3% 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 
Lentrek 
40EC 
0,1% 82,4 72,7 72,2 68,4 73,7 
0,2% 94,1 77,3 77,8 78,9 84,2 
0,3% 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 
Termidor 
25EC 
0,1% 88,2 77,3 83,3 89,5 89,5 
0,2% 100,0 90,9 100,0 94,7 100,0 
0,3% 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 
PMC 64,7 68,2 66,7 52,6 57,9 
Lenfos 50EC 1% 70,6 77,3 77,8 84,2 84,2 
Lâm 
sinh 
Cc thức ăn 64,7 54,5 55,6 47,4 52,6 
Vệ sinh thực bì 5,9 31,8 11,1 15,8 31,6 
Chế 
phẩm 
vi sinh 
Dimez 11,8 36,4 27,8 26,3 36,8 
Meta 90DP 29,4 50,0 33,3 31,6 42,1 
Meta 10DP 5,9 31,8 22,2 21,1 31,6 
20 
Kết quả này tương tự như công bố về mối hại mía ở Brazil (Hussain 
et al., 2011), mối hại cà phê ở Tây Nguyên. 
Sử dụng các loại thuốc Termidor 25EC, Lenfos 50EC và 
Lentrek 40EC có hiệu quả phòng chống mối tốt. Đặc biệt, sử dụng 
nồ